بحث‌ها و حاشیه‌ها درباره آیین‌نامه جدید نظارت بر تولید و نشر آثار ادبی و تاریخی دفاع مقدس ادامه دارد. این آیین‌نامه که اخیرا از سوی سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح صادر شد ابعاد مختلفی دارد که شاید نتوان همه را به یک طریق مورد نقد و بررسی قرار دارد. هدف این آیین‌نامه جلوگیری از ایجاد تحریف ارزش‌های دفاع مقدس و مقاومت بوده و در این راستا همه ما که سنگربانان این ارزش‌ها هستیم باید از این اهدف استقبال کنیم. سوالی که طرح می شود این است که تا چه میزان باید شرایط را برای فعالیت محققان و نویسندگان مستقل جنگ و جبهه فراهم کرد و تا چه میزان تحقیقات صادقانه مورخان را می توان مورد جرح و تعدیل و یا حتی سانسور قرار دارد؟
از جمله معیارهای تعیین شده در آیین‌نامه «عدم تشکیک در ضرورت ادامه دفاع مقدس در زمان‌های خاص»، «عدم ارائه چهره‌ای خشن از رزمندگان در برخورد با دشمن و گروه‌های معاند و ضدانقلاب» و «عدم زیر سؤال بردن پیروزی جمهوری اسلامی ایران در جنگ تحمیلی و دفاع مقدس» است.
یکی از چالشی‌های موجود، نحوه تشخیص معیارهای فوق است. در واقع این معیارها غیر عینی است و باعث می شود تشخیص مصادیق دشوار شود. سوال اینجاست که چگونه می توان گفت که یک محقق در ضرورت ادامه دفاع مقدس تشکیک کرده؟ اگر یک مورخ واقعیت‌های تاریخی را با سند و مدرک نقل کند و خواننده خود به این تشکیک برسد، آیا نباید به مورخ اجازه نشر اثرش را داد؟ شاید مواجه با معیار عدم ارائه چهره خشن از رزمندگان سهل تر باشد، مثلا می توان در آثار ادبی این موضوع را به راحتی تشخیص داد و جلوی این مشکل را گرفت. البته در بحث تاریخی باز هم کمی کار دشوار است زیرا اگر مثلا در یک مورد یک مورخی با نمونه‌هایی مستند از برخورد خشن برخی از رزمندان روبرو شد، تکلیف چیست؟ اگر این نمونه در مورد برخورد فرماندهان با رزمندگان خودی بود، آیا نباید این موضوع به اطلاع دستگاه‌های قضایی برسد؟
مجید مختاری، عضو پژوهشی کانون راویان جنگ هشت ساله معتقد است باید ابتدا به مقدمات و پیش‌فرض‌هایی که باعث تهیه و تدوین این آیین‌نامه شده است، اشاره کرد. او می‌گوید: این آیین‌نامه به زمان دولت نهم و دهم که احمدی‌نژاد، رییس دولت بود، باز می‌گردد. در آن دوره مساله ممیزی کتاب‌های بخش نظامی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس در ستاد کل نیروهای مسلح سپرده شد. مختاری با اشاره به این‌که ممیزی‌های گفته شده بدون ضوابط اجرایی در ستاد کل صورت می‌گرفت، توضیح می‌دهد: این بخشنامه، همان ضوابط را به‌صورت قانونمند اعلام کرده است که عواقب آن برای تاریخ جنگ و تاریخ نظامی ایران فاجعه بار خواهد بود.
چالش دیگری هم که در اجرایی کردن درست این آیین‌نامه وجود دارد بحث فضای مجازی و دشواری کنترل کردن این فضاست. اگر ما کنترل‌ها روی انتشارات سنتی خودمان که مردم کوچه و بازار به آن دسترسی دارند را زیادتر کنیم عملا شرایط مناسبی برای کسانی فراهم کرده‌ایم که در فضای مجازی فعالیت دارند و معلوم هم نیست که چه انگیزه‌هایی دارند.
شاید چاره کار این باشد که معیارها را عینی‌تر و مشخص‌تر کنیم و تا هم کار تعیین مصادیق راحت‌تر بشود و هم امکان سوءاستفاده کردن از این آئین‌نامه فراهم نگردد. همانطور که گفته شده در جنگ تحمیلی هم فرماندهان ما مثل هر انسان دیگری جائزالخطا بوده‌اند و اگر باب انتقاد مصلحانه از آنها بسته شود، امکان ادامه خطاها وجود خواهد داشت. در بررسی تاریخ هر جنگی باید نقاط قوت و ضعف فرماندهی را مورد بررسی قرار داد تا بتوان پیروزی‌ها را تکرار کرد و از ادامه شکست‌ها جلوگیری نمود.
