در روزهای اخیر هشتگ «از سربازی بگو» در شبکه‌های مجازی به قول امروزی‌ها ترند شده و مطالعه پست‌ها و نظراتی که کاربران در مورد خدمت سربازی ارسال میکنند حقیقتا باعث ناراحتی خواننده می شود. یکی از ابعادی که در خدمت سربازی باید اصلاح شود، نحوه تعریف و پیگیری آسیب‌هایی است که افراد حین خدمت سربازی متحمل میشوند. موضوعی که کمتر در مورد آن صحبت میشود و هیچگونه آمار و ارقام رسمی نیز در این خصوص ثبت و گزارش نمیشود.
صدای مدافعان در گذشته بارها به موضوع خدمت سربازی و شرایط سربازان وظیفه پرداخته اما در هفته‌های اخیر صحبتهای زیادی در مورد صدمات و آسیب‌های وارده به سربازان وظیفه از قبیل مشکلات روحی و روانی مانند افسردگی، مشکلات بهداشتی و سلامت و حتی آزار و اذیت جنسی، باعث شده تا بیشتر از هر زمان دیگری موضوع سربازی اجباری به چالش کشیده شود. هنگامی که به مصاحبه‌‌ها و سخنرانی‌‌های فرماندهان نیروهای مسلح و بخصوص مسئولین نظام وظیفه گوش میکنیم همیشه از خدمت سربازی به عنوان دوران «ساختن جوانان» و آماده کردن روح و روان آنها برای چالش‌های زندگی یاد میکنند اما متاسفانه در بسیاری از موارد نه تنها چنین نیست بلکه صدمات روانی و فیزیکی وارد شده به سربازان وظیفه مشکلات زیادی را در مسیر تشکیل یک زندگی موفق برای آنها به وجود می‌آورد.
پیش تر هم اشاره کرده بودیم که بسیاری از فعالین سیاسی و اجتماعی که در فضای مجازی فعالیت میکنند، معتقدند که سربازی اجباری که از دوران رضا شاه پایه‌گذاری شده، لازم است تغییر یا حذف شود اما انتقادات اخیر فقط در فضای مجازی و هشتگ‌های اعتراضی به خدمت اجباری سربازی خلاصه نمیشود. از آنجایی هم که پرداختن به مسئله لزوم وجود سربازی و یا کنار گذاشتن آن، بحثی تخصصی است و با توجه به عدم شفافیت در خصوص بیان علل ادامه ساختار سربازی، نمیتوان به نتیجه‌‌ای روشن و قطعی رسید، در عوض میتوان از تجارب سربازانی که این دوره را طی کرده‌اند استفاده کرد. واقعیت تلخ این است که هنگامی که به نظرات و پیشنهادات سربازان وظیفه‌ای گوش میکنیم که دوران خدمت خود را پشت سر گذاشته‌اند، کمتر کسی از دوران دو ساله سربازی به عنوان سالهای پربار و مفید زندگی خود یاد میکند.
کامنت‌ها و نظرات سربازان وظیفه در ارتباط با تجربه شخصیشان در دوران خدمت اکثرا حاکی از چالشها و مشکلات روحی-روانی و صدمات بدنی است که اغلب نیز نادیده گرفته میشوند. امیر، سرباز وظیفه‌ای از شهرستان ساوه، در کامنتی نوشته بود: من در دوران خدمت به بیماری افسردگی گرفتار شدم اما با وجود اینکه فرمانده پادگانمان از این موضوع آگاه بود هیچ توجه و حمایتی از من نکرد تا اینکه حتی تا حد خودکشی پیش رفتم. بعد از اینکه تا نزدیکی مرگ رفتم و فقط به خاطر «جلوگیری از ایجاد حاشیه برای بالا دستانم کارت معافیت به من دادند و با زدن ننگ دیوانگی مرا بیرون کردند.»
در مصاحیه دیگری یا یک سرباز وظیفه که بتازگی دوران خدمت خود را به پایان رسانده بود، فرزاد، ۲۲ ساله از مشهد مقدس میگفت در دوران سربازی در پی یک سانحه استخوان پایش از دو جا شکست و با وجود پیگیریهای متعدد فقط بخشی از پول عمل پایش را داند و سپس به قول خودش «رهایش کردند» در حالی که همچنان نمیتواند درست راه برود و «میلنگد». متاسفانه از اینگونه نمونه‌ها زیاد پیدا کردیم. مشکل اینجاست که در صورت بروز حادثه و یا بیماری در دوران سربازی اجباری، سرباز وظیفه از هیچکدام از تسهیلات یک شخص جانباز برخوردار نیست و باید با عواقب صدمات بدنی و روانی ناشی از سانحه دوران سربازی زندگی کند.
در ارتباط با امراض واگیردار و بیماری‌هایی هم که مستلزم زدن واکسن است هم در چند سال اخیر مشکلاتی به وجود آمده که تلاشی‌هایی برای رفع آنها انجام شده اما حالا با توجه به شیوع کرونا در کشور، این چالشها چندین برابر شده. اکنون چندین سال است که سه واکسن کزاز، دیفتری و مننژیت هنگام اعزام به سربازی و با هدف پیشگیری از ابتلا به چنین بیماری‌هایی به مشمولان تزریق می شود که ستاد کل نیروهای مسلح این واکسن‌‌ها را با همراهی وزارت بهداشت تأمین می کند اما به گفته رئیس اداره سرمایه انسانی سربازی ستاد کل نیروهای مسلح، امیر غلامرضا رحیمی‌پور، به دلیل یکسری مشکلات پیش آمده، مدتی است که امکان تأمین واکسن مننژیت وجود نداشته که هم به گفته مسئولان ستاد کل نیروهای مسلح و هم وزارت بهداشت در حال پیگیری موضوع هستند.
البته همانطور که اشاره شد تلاش‌هایی هم در این زمینه صورت گرفته که تا حدی تاثیرگذار بوده است. اقداماتی مانند برگزاری کارگاه‌‌های آموزشی با موضوع بهداشت و سلامت در یگان‌های خدمتی، اجرای غربالگری کارکنان وظیفه در مراکز آموزشی نیروهای مسلح، ارائه خدمات مشاوره و روانشناسی از جمله اقداماتی است که در راستای ارتقاء سطح سلامت سربازان انجام شده اما واقعیت این است که با توجه به قانون سربازی اجباری و تعداد بالای سربازهای وظیفه در اقصی نقاط کشور و محدودیت بودجه، این تلاشها پاسخگوی نیازهای درمانی-بهداشتی پادگان‌ها و سربازان وظیفه نیستند.
