بیش از چند هفته از پیروزی با شکوه انقلاب اسلامی و از شکست حکومت استبدادی شاه نگذشته بود که در اسفند ماه ۱۳۵۷، حضرت امام خمینی (ره) در پیامی خطاب به شورای تازه تاسیس شده انقلاب فرمودند: «…مأموریت دارید که تمام اموال منقول و غیرمنقول سلسله پهلوی و شاخه‌ها و عمال و مربوطین به این سلسله را که در طول مدت سلطه غیرقانونی از بیت المال مسلمین اختلاس نموده‌‌اند بنفع مستمندان و کارگران و کارمندان ضعیف مصادره نماید.» این آغاز کار و تاسیس بنیاد مستضعفان بود. در مجموع وظیفه این بنیاد رسیدگی به امور مستضعفین و محرومین، بخصوص قشر کارگر و کم درآمد جامعه بود. در سالهای اخیر اما با انتشار اخبار مربوط به فساد مالی و اختلاس در این بنیاد، کارایی و هویت این بنیاد زیر سوال رفته و بنظر میرسد کسانی در راس مدیریت این بنیاد قرار گرفته‌اند نتوانستند از این میراث امام پاسداری کنند. با توجه به اینکه بسیاری از خانواده‌های شاهد و ایثارگران از مستضعفان کشور بوده‌اند، موضوعات مربوط به بنیاد مستضعفان نیز همچون مسائل بنیاد شهید به این عزیزان مربوط می شود و باید حساسیت‌های لازم در این زمینه مبذول شود.
اهمیت بنیاد مستضعفان برای امام (ره) هنگامی مشخص میشود که نام بزرگانی همچون حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، شهید بهشتی، حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی، و موسوی اردبیلی را در لیست اولین هیأت مؤسس بنیاد مستضعفان میبینیم، بنیادی که البته چند باری هم تغییر نام داد. در سال ۱۳۶۷ با صدور فرمان امام راحل نام بنیاد مستضعفان، به بنیاد جانبازان تغییر یافت. سپس در خرداد ۱۳۸۳ با موافقت رهبر معظم انقلاب، مأموریت و سازمان امور جانبازان، در پی ایجاد تشکیلات جدید یعنی بنیاد شهید و امور ایثارگران، به آن نهاد انتقال یافت و نام این مؤسسه نیز به بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی تغییر پیدا کرد.
به نوعی ماهیت بنیاد مستضعفان و بنیاد شهید از همان سالهای آغازین تاسیسشان بسیار به هم نزدیک بوده، به این معنا که هر دو نهاد وظیفه خدمت و رسیدگی به قشری را دارند که صاحبان اصلی انقلابند و در بسیاری موارد مخاطبان این دو بنیاد با یکدیگر هم پوشانی دارند. پس از بازگشایی پرونده فساد بنیاد شهید در مجلس و تحقیقات به عمل آمده، انتشار اخبار مربوط به عدم شفافیت مالی و کلاهبرداری‌های تنی چند از مدیران این نهاد، آب سردی بود بر سر نه تنها اقشار مستضعف جامعه، بلکه ایثارگران و خانواده‌های این عزیزان که دیگر تحمل خواندن چنین اخباری را نداشتند.
بنیاد مستضعفان نیز مانند بنیاد شهید وارد فعالیتهای اقتصادی فراوانی شد و حتی فراتر از بنیاد شهید در عرصه اقتصادی پا گذاشت. در چند دهه اخیر بنیاد مستضعفان به دومین مؤسسه اقتصادی بزرگ در کشور تبدیل شد. بر اساس گزارش‌های رسمی منتشر شده در وب‌سایت بنیاد مستضعفان، این نهاد در حال حاضر مالکیت و مدیریت ۱۶۰ شرکت را در اختیار دارد. گستره فعالیتهای بنیاد مستضعفان از این نهاد عمومی یک شبه دولت ساخته است. بنیاد در حوزه صنایع معدنی، فناوری ارتباطات و اطلاعات، صنایع غذایی، مسکن و راه‌سازی، انرژی، خدمات توریستی، صنایع نساجی، بانک‌داری و بیمه، سرمایه‌گذاری و بازار سرمایه، صنایع چوب، حمل و نقل، نفت و حفاری و آموزش و پژوهش فعالیت میکند، که خود این سوال را مطرح میکند که چرا در طول سالهای گذشته، شفافیت لازم در عملکرد اقتصادی بنیاد وجود نداشته و چرا با وجود وسعت فعالیتهای بنیاد، وضعیت طبقه مستضعف جامعه بهبود نیافته است؟
چندی پیش یکی از عضو شورای مرکزی و رئیس هیئت اجرایی جبهه مشارکت ایران اسلامی، در مصاحبه‌ای گفته بود که حدود ۱۲۰ نهاد، ارگان و بنیاد مختلف فعالیت بسیار وسیع اقتصادى دارند که مطلقا کنترل درستی بر عملکردشان وجود ندارد و نزدیک به ۵۰ درصد تولید ناخالص داخلی ایران در اختیار این نهادهاست، که هیچ‌گونه حسابرسی قانونمندی روی آن‌ها اعمال نشده و کنترل منظمی روی‌شان اعمال نمی‌شود. بنیاد مستضعفان یکی از بارزترین این نهادهاست. نهادی که برای خدمترسانی به محرومین‌ها نهاد شده و غیر انتفاعی است چرا به این اندازه فعالیتهای اقتصادی گسترده و غیر شفافی دارد؟
بنیادی که فعالیتهای اقتصادی‌اش در سه دهه گذشته همواره با شبهات فراوانی روبرو بوده است، برای اولین بار در سال ۱۳۹۲ به صورت رسمی از فساد احتمالی در آن صحبت شد، و در آن مقطع مقداد نجف‌نژاد، نماینده اصولگرای چندین دوره مجلس، از احتمال وقوع فساد گسترده در بنیاد مستضعفان خبر داد که البته این پرده‌برداری از فساد در بنیاد مدت زمان زیادی دوام نیافت.
گمانه زمانی‌ها در مورد فساد در این بنیاد اما به اینجا ختم نشد. در حالی که اخبار مربوط به پرونده گوشت‌های برزیلی در رسانه‌ها منعکس میشد پای چند نهاد دولتی منجمله سازمان جهاد کشاورزی و بنیاد مستضعفان به شکل چشمگیری دیده میشد. داستان از این قرار بود که سال گذشته در مجموع ۱۱۴ هزار کیلوگرم گوشت منجمد وارداتی از چرخه توزیع خارج شده و در بازار آزاد به فروش رسیده بود. متهمان این پرونده گوشت منجمدی را که باید در پاییز سال ۹۷، کیلویی ۲۶ هزار و ۵۰۰ تومان به فروش می‌رساندند، در بازار آزاد با قیمت ۴۰ هزار تومان می‌فروختند. این تخلفات در همان زمانی صورت گرفته بود که مردم برای خرید چند کیلو گوشت، باید ساعت‌ها در صف‌های طویل می‌ایستادند!
مرتضی عسگری، مدیرعامل وقت تعاونی مصرف بنیاد مستضعفان، یکی از متهمان این پرونده بود. مرتضی عسگری در دادگاه اعتراف کرد که ۶ یا ۷ مرحله، گوشت وارداتی تحویل گرفته و هر مرحله ۱۰ تا ۱۵ درصد آن را در بازار آزاد فروخته است. وی گفته بود که این ۱۰ تا ۱۵ درصد فروش آزاد را به کبابی‌ها می‌داده است.
در پی مفاسد رخ داده در بنیاد مستضعفان و کم شدن اعتبار این بنیاد، رهبری در حکمی پرویز فتاح را به ریاست بنیاد مستضعفان منصوب کردند. سید پرویز فتاح قره باغی همان مقام مسئولی بود که در اردیبهشت ۹۵ یعنی اوایل پست مدیریتش در کمیته امداد امام خمینی (ره) از فیش حقوقی خود رونمایی کرده و آن را در اختیار رسانه‌ها گذاشته است که میتواند نشانگر اعتقاد قلبی وی به نیاز به شفافیت مالی در ارگانهای دولتی و عزم ایشان برای پاکسازی بنیاد مستضعفان در پست جدید خود باشد. باید این تغییر را به فال نیک گرفت و ما نیز در صدای مدافعان امیدواریم که با توجه به پیشینه مدیریتی آقای فتاح، باید انتظار داشت که ایشان در امر ایجاد شفافسازی مالی در بنیاد موفق خواهند بود.
پرویز فتاح اخیرا گفته است آن‌ها که قبلا مسئول بوده و اموال را برده‌اند باید برگردانند. انشالله جناب فتاح با همین روحیه انقلابی پیگیر مفاسد اقتصادی که در بسیاری از حوزه‌های بنیاد نهادینه شده، مقابله کنند. اکنون مستضعفان انقلابی، خانواده شاهد و ایثارگران منتظر عملی شدن وعده‌ها هستند.
به هرحال باید به مسئولین یادآوری کنیم که بنیاد مستضعفان برای چه اهدافی راه‌اندازی شده بود؟ در حقیقت این پرسشی است که افکار عمومی بعد از ۴۰ سال از تشکیل این بنیاد در برابر فعالیتهای آن مطرح میکند. فعالیت‌هایی که چند سالی است با این انتقاد روبروست که مستضعفان و اقشار آسیب‌پذیر به قدر کافی از ثمرات آن برخوردار نیستند و برخی مدیران آن نیز تا بدانجا از اهداف اولیه اش دور شده‌اند که به صراحت از حقوق‌های نجومی در این بنیاد و لکسوس سواری خود دفاع می‌کنند. نگذاریم بنیاد مستضعفان تبدیل به یک نهاد پر ضرر برای کشور شود و سودجویان بدون شفافیت مالی و نظارت به فعالیتهای خود ادامه دهند. میتوان گفت که بنباد مستضعفان نیز مانند بنیاد شهید امانتی است که از بنیانگذار کبیر جمهوری اسلامی به ما رسیده و نباید بگذاریم که در این امانت خیانت شود.
