در حالی که سی‌امین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی (ره) بنیانگذار کبیر جمهوری اسلامی ایران را پشت سر گذاشتیم و ساعاتی را در سوگ و افسوس از دست دادن این بزرگمرد تاریخ سپری کردیم به این فکر افتادیم که نیم نگاهی به فلسفه ایشان در مورد امور نظامی و جنگ بی‌اندازیم و از آنجایی که ایشان با مدیریت جنگ تحمیلی خود را به عنوان رهبری برجسته به جهانیان معرفی کردند، نمیتوان از نصیحت‌ها و طرز تفکر ایشان در ارتباط با امور نظامی درس نگرفت و از آنها به سادگی گذشت. مایلیم این سوال را مطرح کنیم که اگر امروز امام (ره) زنده بودند چقدر از ما و کرده‌های ما راضی بودند؟ آیا ما به عنوان دلسوزان نظام و نیروهای مسلح و حتی مهمتر از آن، بعنوان عضوی از جامعه اسلامی توانسته‌ایم از میراث این عالم و فیلسوف بزرگ به خوبی نگهداری کنیم؟ آرمانهای امام که مبارزه با استبداد و تبعیض و فساد و ترویج اسلام دوستی در جهان بود را تا چه حد پیش برده‌ایم؟ آیا دید امام به ارگانهای نظامی امروز همچنان پیاده میشود؟
حضرت امام که در سالهای پایانی عمر نورانیشان تبدیل به رهبری پرنفوذ جهانی شده بودند و رهبران دیگر کشورهای جهان از اینکه دیده بودند که امام جنگ تحمیلی را با وجود تمام چالشها و نبودن امکانات نظامی مدیریت میکنند شگفت زده شده بودند. ایشان از مصلح‌ترین و صلح طلب‌ترین و در عین حال جهادی‌ترین رهبران کشورهای مسلمان جهان بحساب می آمدند. پیروزی انقلاب اسلامی و سپس موفقیت‌های ۸ سال دفاع مقدس باعث شد که یکی از بارزترین ویژگی‌های ایشان، یعنی مقابله با استکبار و ظلم و مبارزه با اشغالگران و جهاد، به رخ جهانیان کشیده شود. امام هیچگاه از میدان جنگ و شهادت در راه اسلام و در راه دفاع از آرمانهایش هراس نداشت و پیامش به جوانان این بود که همیشه برای جهاد و دفاع از اسلام آماده باشید و اجازه دست درازی به دشمنان داده نشود. اما امام در عین حال بسیار صلح طلب بودند و در واقع به دور از جنگی ناعادلانه و یا پیش دستانه، به هیچوجه مایل به دامن زدن به تنش‌های منطقه‌ای نبودند. امام راحل بر این باور بودند که مهمترین هدف انبیای الهی و یکی از اهداف دین مبین اسلام برقراری عدالت و صلح جهانی است. یکی از مسائل مهم برای رسیدن به توسعه همه جانبه ضرورت و لزوم صلح و آرامش در جهان است چرا که در صورت جنگ و ناامنی و فقدان صلح، منابع مادی و نیروی انسانی تباه می گردد.
امام خمینی (ره) برای نیروهای مسلح نیز پیام داشتند و به آنها توصیه کردن که با تمرکز بر امور نظامی و عدم درگیری در امور سیاسی و اقتصادی در راستای اهداف دفاعی-نظامی کشور پیش بروند. امام بزرگوار در قسمتی از وصیت‌نامه خود چنین ذکر میکنند که:
«وصیت اکید من به قوای مسلح آن است که همان طور که از مقررات نظام، عدم دخول نظامی در احزاب و گروهها و جبهه‌ها است به آن عمل نمایند؛ و قوای مسلح مطلقاً، چه نظامی و انتظامی و پاسدار و بسیج و غیر اینها، در هیچ حزب و گروهی وارد نشده و خود را از بازیهای سیاسی دور نگه دارند. در این صورت می توانند قدرت نظامی خود را حفظ و از اختلافات درون گروهی مصون باشند. و بر فرماندهان لازم است که افراد تحت فرمان خود را از ورود دراحزاب منع نمایند.»
مدیریت جنگ و فرماندهی جنگ، کار بسیار سنگین و پیچیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای است. جنگ ایران و عراق که با رهبری امام خمینی مدیریت شد، یک جنگ دفاعی بود. ماهیت جنگ دفاعی که در اسلام به نام جهاد اولیه از آن یاد میکنیم کاملا با جنگ تهاجمی و یا پیش دستانه فرق دارد. یکی از دلایلی که امام راحل نزدیکی فرماندهان نظامی به روحانیت در زمان جنگ را توصیه می فرمودند همین اصل بود که متاسفانه همکنون آنچنان که باید و شاید مورد توجه قرار نمی گیرد. درک اصل جهاد که پایه و ریشه در دفاع از اسلام و آرمانهای اسلامی دارد پیچیدگی‌های تفسیری خود را دارد و این امر، حضور و نظارت روحانیت در ساختار تصمیم گیری‌های نظامی را ضروری می نماید. چه بسا فرماندهان نظامی بدون داشتن درک کافی از اصل جهاد و مصادیق آن، خدایی ناکرده درگیر نفس عماره شده و روحیه جنگ طلبی، آنها را از درک و تفسیر درست تعلیمات دینی دور کند و از راه راستین امام (ره) منحرف نماید.
دیگر اصلی که امام به آن باور داشتند و همیشه در سخنرانی‌های خود به آن اشاره میکردند لزوم احترام به تمام ارگانهای نظامی و عدم تبعیض میان ارتش و سپاه و حتی بسیج بود. امام به هیچوجه مایل نبودند هیچ یک از این ارگانها با وارد شده با بازیهای سیاسی به قدری قدرت بگیرند که خدایی ناکرده روزی برای نظام و کشور خطرساز شوند. در این رابطه بررسی دیدگاه‌های حضرت امام در خصوص غلبه یک قوا بر قوای دیگر حائز اهمیت است.
بدون شک امام خمینی(ره) یکی از بزرگترین رهبران دینی تاریخ بشریت است و صرف نظر از ویژگی‌های شخصیتی امام راحل که به تقوا، تهذب و تسلیم محض بودن او در برابر قدرت الهی بر میگردد و علاوه بر موقعیت ویژه علمی و فقهی ایشان، هوش و نبوغ سیاسی و قدرت پیش بینی و تحلیل قوی و دقیق امام، وی را به عنوان یک رهبر بسیار موفق در طول اعصار معرفی کرد و یقینا در طول قرن‌های بعد به عنوان یک شخصیت اسطوره‌ای از او یاد خواهد شد. ای کاش که ما نیز در تمام عرصه‌ها – و نه تنها در امور نظامی – ایشان را الگوی خود قرار دهیم تا رهبران نسل‌های آینده جامعه ما نیز همچنان بتوانند در راستای تعلیمات این بزرگمرد قدم بردارند.
