روز یکشنبه آیت‌الله رئیسی، لایحه پیشنهادی بودجه سال ۱۴۰۱ را به مجلس شورای اسلامی ارائه کرد. با توجه به کسری بودجه در چند سال اخیر و شرایط وخیم اقتصادی، لایحه پیشنهادی بودجه ۱۴۰۱ هم مانند چند سال گذشته با چالشهای زیادی روبروست. امسال هم سوالات بسیاری در مورد موارد درج شده و اولویتهای دولت ایجاد شده که برخی از این موارد مربوط به بودجه‌های نهادهای خدماتی ایثارگران و جانبازان و برخی دیگر مربوط به تلاش دولت برای کاهش وابستگی به صادرات نفتی و جایگزین کردن آن با انواع مالیاتهاست. همچنین حذف دلار ۴۲۰۰ تومانی نگرانی‌هایی را میان برخی بوجود آورده که جای بررسی و موشکافی بیشتر دارد. مهمترین سوال واقعا این است که آیا بودجه ۱۴۰۱ بامعیارهای واقعه‌بینانه اقتصادی تنظیم شده یا رویاپردازانه است؟
در نگاه اول با توجه به افزایش ۵۰ درصدی بودجه بنیاد شهید، به نظر میآید که میتوانیم تصویر مثبت‌تری از لایحه بودجه ۱۴۰۱ برای جامعه ایثارگری و جانبازان ترسیم کنیم. رقم پیشنهادی دولت برای بنیاد شهید و امور ایثارگران در سال ۱۴۰۱ مبلغ ۴۸ هزار و ۱۴۳ میلیارد تومان است، که در مقایسه با سال گذشته بیش از ۱۶ هزار میلیارد تومان افزایش داشته. این بودجه شامل مواردی نظیر حقوق و دستمزد ایثارگران، خدمات درمانی و توانبخشی، بیمه تکمیلی، تعاون و معیشت، برنامه فرهنگی و آموزشی نظیر شهریه دانشجویان فرزندان ایثارگر، جانبازان و ایثارگران مشمول ماده ۳۸ قانون جامع ایثارگری، برنامه پژوهش‌های علمی، کاربردی، فناوری و فن‌آفرینی و غیره است. بیش‌ترین بخش بودجه مربوط به «برنامه .سیاست گذاری، راهبری و توسعه خدمات حمایتی» با ۴۰ هزار و ۵۸۶ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان است
اما با نگاهی ریزبینانه‌تر به بودجه بنیاد شهید در چند سال اخیر متوجه این نکته میشویم که هرچند بودجه بنیاد افزایش ۵۰ درصدی خواهد داشت ولی مخارج ایثارگران و بطور خاص جانبازان بسیار بیشتر از ۵۰ درصد افزایش یافته است. به جرات میتوان گفت که مشکلات جامعه ایثارگری در تقریبا تمام عرصه‌ها بیشتر شده که دلیل آن تورم لجام گسیخته به علاوه سومدیریت و فساد مالی گسترده در بنیاد و مراکز خدماتی ایثارگران بوده و هست. باید توجه داشت که تورم اسمی ۴۰ درصد اعلام شده ولی وقتی مورد به مورد نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که در مواردی همچون مواد غدایی، تورم تا ۸۰ درصد هم بوده است که یک فاجعه اقتصادی بحساب میآید. در همین حال خدمات درمانی تورمی بیش از ۵۰ درصد را تجربه کرده است و برای سال آینده هم رئیس سازمان نظام پزشکی درخواست افزایش ۶۰ درصدی تعرفه های خدمات درمانی را داده است.
یکی از ایثارگران جنگ تحمیلی در مورد بودجه ۱۴۰۱ بنیاد شهید در یکی از سایتهای خبری نوشت: «رزمندگان ۸ سال دفاع مقدس چگونه با دو میلیون و دویست و بیست تومان سر پیری سر کنند درصورتی که قراربود ۷۵ درصد ازحداقل حقوق بعنوان کمک معشیت بعلاوه بیمه درمانی، کمک مسکن دریافت کنند. متاسفانه با ۲ میلیون صدقه ما را از پرداخت هرگونه بیمه منع کردند که یعنی هر رزمنده شاید ۱۰ تا ۱۵ سال سابقه پرداخت بیمه تآمین اجتمایی نه حق ادامه پرداخت حق بیمه دارند نه این که این سابقه جایی لحاظ میشود!»
در مجموع سقف کلی بودجه سال آینده سه هزار و ۶۳۱ هزار میلیارد تومان تعیین شده که به نسبت بودجه سال جاری ۷۵۰ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است. اگر بخواهیم یه جمع‌بندی کلی کرده باشیم، باید بگویم که لایحه بودجه ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که در شرایط تورم‌زای کنونی اقتصاد، دولت به دنبال ارائه یک بودجه انقباضی است که به معنی تدوین بودجه با رشد کمتر از نرخ تورم است. بودجه انقباضی بیش از هر چیز، رشد هزینه های جاری را محدود می‌کند. این محدودسازی حتما تبعات اجتماعی دارد و مطمئنا قشر مستضعف را پیش از هر قشر دیگری اذیت خواهد کرد.
یک موضوع نگران کننده دیگر در مورد بودجه سال آینده این است که با وجود این که مقامات دولت بارها اعلام کرده بودند که بودجه ۱۴۰۱ بدبینانه و با فرض تداوم تحریم‌ها نوشته شده اما میزان درآمد حاصل از صادرات نفت در لایحه بودجه ۱۰۶ درصد افزایش داشته. این یعنی دولت پیش‌بینی کرده روزانه ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه نفت خواهد فروخت در حالی که متوسط فروش نفت در سال جاری ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار بشکه بوده است که فقط نیمی از پیش‌بینی دولت است و مطمئنا این مهم باز هم باعث کسری بودجه خواهد شد. آیا دولت بروی موفقیت‌آمیز بودن مذاکرات حساب باز کرده و یا امید واهی به بهتر شدن شرایط فروش نفت دارد؟ این‌ها سوالاتی هستند که باتوجه به از سر گرفته شدن مذاکرات هسته‌ای در وین تا چند هفته دیگر پاسخ آن را خواهیم گرفت و امیدواریم مداکرات نتیجه‌بخش باشند تا بار دیگر با کسری پیش از حد بودجه روبرو نشویم.
در همین ارتباط، حمید حسینی، رییس اتحادیه صادرکنندگان قیر و فرآورده‌های نفتی هم قبلا گفته بود: «ما ناچاریم، نفت را همراه فرآورده‌های نفتی یا مخلوط با نفت کشورهای دیگر بفروشیم. گاهی حتی نفت را به اسم کشورهای دیگر می‌فروشیم.» شاید به همین دلیل هم دولتی‌ها با اینکه بارها اعلام کردند که قرار نیست بودجه ۱۴۰۱ و اقتصاد را به مذاکرات گره بزنند، حالا و با انتشار جزئیات بودجه ۱۴۰۱، به نظر می‌رسد دولت به مذاکرات نگاه ویژه‌ای خواهد داشت.
تغییر مهم دیگری که دولت در لایحه بودجه سال آینده ایجاد کرده ، تغییر ماهوی ارز ۴۲۰۰ است. ارزی که از تخصیص تا واردات و توزیع کالاهای اساسی بر اساس آن، مصیبت های زیادی را برای اقتصاد ایجاد کرده بود و حذف آن عملا از در اختیار گرفتن میلیاردها دلار ارز مفت و ارزان در توسط عده‌ای خاص جلوگیری خواهد کرد. اما در آن سوی قضیه، بررسی ها نشان می‌دهد که حتی حذف آن تاثیر چندانی بر نرخ تورم نخواهد داشت و حتی برخی نگران تاثیر منفی آن بر سوبسبد‌ها و توانایی قشر مستضعف برای تامین کالاهای اساسی هستند. نتیجتا میتوانیم در انتظار افزایش برخی از کالاها مانند دارو باشیم. به گفته رییس انجمن اقتصاد سلامت: محاسبات اقتصادی نشان می‌دهد که تبدیل ارز ۴۲۰۰ تومانی به ارز نیمایی، قیمت داروی تولید داخل را به ۴ برابر و قیمت داروی وارداتی را به ۷ برابر می‌رساند. موضوعی که برای جامعه ایثارگری، بخصوص برای جانبازان و خانواده‌های آنها بسیار حائز اهمیت است.
به هر حال میزان افزایش بودجه پیشنهادی دولت برای بنیاد شهید می‌تواند امیدی برای افزایش توجه دولت به معضلات ایثارگران و خانواده شهدا در مسائل معیشتی و اقتصادی باشد و از آنجایی که بزرگترین معضل اقتصادی کشور برمیگردد به سومدیریت هزینه‌ها و فساد مالی، امید است در صورت تصویب رقم بودجه پیشنهادی، دکتر قاضی‌زاده هاشمی به عنوان رئیس بنیاد شهید و معاون رئیس جمهور، بتوانند مدیریت خوبی بر هزینه‌های مورد اشاره داشته باشد.
