اگرچه گلوله‌های هدایت لیزری توپخانه، در کشور ما حدود یک دهه سابقه دارند اما به نظر می‌رسد نسل جدیدی از سلاح‌های هدایت لیزری تولید ایران، آماده ورود به نیروهای مسلح کشورمان هستند.
صدای مدافعان – توپخانه به عنوان یکی از ادوات رزمی مهم، از دهه ها پیش تاکنون در میدان رزم حضوری جدی داشته و در اکثر دوران ها به عنوان یک سلاح کم دقت شناخته می شد که یا در نقش یک محصول مخرب برای نابودی اهدافی با اندازه بسیار بزرگ به کار رفته یا در تعداد بالا و حجم شلیک سنگین استفاده می شد تا بر نقطه یا نقاط خاص مورد نظر اثر گذار باشد.
در دوره جنگ سرد و با بالا گرفتن رقابت تسلیحاتی بین دو قدرت شرق و غرب در حوزه نظامی، یکی از بحث های پیگیری شده، توسعه مهمات هوشمند بود. مثل همیشه در ابتدای مسیر این نیروی هوایی و مهمات هوا پرتاب بود که به سمت هدایت شونده شدن، رفتند. بحث سیستم های هدایت لیزری از آن دوران در مهمات هوا پرتاب توسعه خود را آغاز کرد و تا به امروز نیز همچنان در حال پیشرفت بوده و مهمات با این هدایت جزو گزینه های پر طرفدار به حساب می آیند.
البته این گزارش صرفا در خصوص مهمات توپخانه هدایت شونده بر اساس لیزر بوده و به سایر مباحث مربوط به مهمات هدایت شونده در رسته توپخانه چه به شکل گلوله یا راکت وارد نمی شود.
یکی از چالش های آمریکا در دوره جنگ سرد، امکان بروز درگیری در اروپای مرکزی با ارتش شوروی و ناوگان عظیم زرهی این کشور بود. یکی از گزینه های آمریکا برای مقابله از فاصله دورتر با این تهدید بزرگ، توسعه مهمات توپخانه ای با هدایت نیمه فعال لیزری بود. در دهه ۱۹۷۰ میلادی این کشور توسعه مهمات توپخانه ۱۵۵ میلی متری هدایت لیزری را آغاز کرده و در دهه ۱۹۸۰ میلادی نیز در نهایت با نام M۷۱۲ کاپرهد این گلوله ها وارد خدمت شدند. در جریان عملیات طوفان صحرا، ارتش آمریکا برای اولین بار از این مهمات علیه اهدافی متعلق به ارتش عراق استفاده کرد.
این گلوله ۱۶ کیلومتر برد داشته و به غیر از آمریکا به تایوان، مصر، اردن و لبنان صادر شده است. اعلام شده ارتش لبنان نیز در چندین مورد درگیری مرزی با تروریست های تکفیری از این گلوله ها استفاده کرده است.
اتحاد شوروی با کراسنوپل پاسخ غرب را داد
به مانند بسیاری دیگر از پروژه های دوره جنگ سرد، هر حرکتی از یک طرف دیوار برلین، توسط طرف مقابل پاسخ داده می شد. پاسخ شوروی ها در این حوزه گلوله هدایت لیزری کراسنوپل بود که در ابتدا با کالیبر ۱۵۲ و سپس در کالیبر ۱۵۵ میلی متری برای بازارهای صادراتی عرضه شد که روسها از سال ۱۹۸۶ میلادی این مهمات را وارد خدمت کرده اند. این مهمات در سه مدل مختلف تولید شده است و در جدیدترین گونه آن Krasnopol-M۲ است که بردی در حدود ۲۵ کیلومتر داشته و بر اساس سیستم هدایت نیمه فعال لیزری هدایت می شود و یکی از نقاط قوت آن افزایش توان ضد زره این گلوله است. هندوستان، چین، سوریه و الجزایر از جمله دارندگان و کاربران این مهمات هستند.
در کشور روسیه، یک سری دیگر از مهمات توپخانه ای هدایت لیزری نیز به نام Kitolov-۲M نیز توسعه پیدا کرده که هم برای خمپاره های ۱۲۰ میلی متری و هم برای توپهای ۱۲۲ میلی متری عرضه شده است. در کشور چین، مهمات سری کراسنوپل کپی شده و تحت عنوان مدل GP-۱ و GP-۶ با برد های نهایی ۲۰ و ۲۵ کیلومتر عرض شده اند. این مهمات در سالهای اخیر در جنگ داخلی لیبی مورد استفاده قرار گرفته اند.
کشور اوکراین نیز از دیگر تولیدکنندگان این سری از مهمات در جهان به حساب می آید. در حال حاضر این کشور سری مهمات Kvitnyk را در کالیبرهای ۱۵۲ و ۱۵۵ میلی متری با برد ۲۰ کیلومتر در اختیار داشته و برای صادرات نیز ارائه می کند.
اکنون که با چهار تولید کننده این مهمات در جهان آشنا شدیم، می توان نقش و اهمیت دستیابی به چنین محصولی را در صنایع دفاعی کشورمان، بهتر متوجه شد. قبل از رفتن به سراغ ویژگی های یک محصول ایرانی، نگاهی به بحث نحوه هدایت و اهمیت این نوع مهمات خواهیم داشت.
گلوله‌های هدایت لیزری چگونه نقطه زنی می‌کنند؟
به صورت خیلی ساده و قبل از ادامه بحث، اشاره ای کوتاه به بحث نحوه هدایت این گلوله ها در میدان نبرد خواهیم داشت. هدف گیری در توپخانه‌های لیزری اینگونه‌است که با استفاده از یک تابنده لیزر که این تابنده میتواند زمینی یا هوایی (استفاده از پرنده های بی سرنشین یا با سرنشین برای هدفگذاری) باشد، پرتو لیزر به هدف تابانده می‌شود و گلوله پس از شلیک، رد لیزر را که بر روی هدف به صورت مخروطی ۳ بعدی خواهد بود دنبال کرده و در آن محل اصابت خواهد کرد. این گلوله ها دارای پره های در درون خود هستند که در مرحله مشخصی از پرواز باز شده و به امر هدایت بهتر گلوله تا رسیدن به هدف کمک می کنند.
با توجه به توان بالای پهپادی در کشور ما در شرایط مختلف، اهدافی حتی بیرون از خط دید مستقیم نیروهای پیاده نیز می تواند در دسترس گلوله های هدایت لیزری ما باشد. در عین حال عدم نزدیک شدن نیروهای دیده بان هم از لحاظ کاهش نیاز به نیروی انسانی و همچنین کاهش خطر برای نیروهای خودی یک امتیاز بزرگ در میدان نبرد به حساب می آید.
گلوله های هدایت لیزری مشخصا به نسبت گلوله های عادی توپخانه ای گزینه ای گران قیمت تر بوده اما دارای نکات مثبت خود نیز هستند. در زمان استفاده از این مهمات معمولا اولین شلیک برای هر هدف آخرین شلیک بوده و همان یک گلوله برای نابودی هدف کافی است. در شرایط نزدیک بودن نیروهای خودی به نیروهای دشمن یا پنهان شدن دشمن در بین مردم غیر نظامی (که سوابق زیادی از آن در درگیری های اخیر با تروریست ها در منطقه غرب آسیا ثبت شده) داشتن یک همچنین گزینه ای یک نقطه مثبت و اتکا مهم برای نیروهای خودی محسوب می شود.
یا در مواردی مثل هدف قرار دادن یک فرمانده عالی رتبه دشمن، جیپ یا تانک فرماندهی و مواردی که در صورت به خطا رفتن شلیک اول می تواند باعث از دست رفتن هدف اصلی شود باز هم این مهمات از جمله گزینه های راه گشا هستند. در بسیاری از موارد با هدف قراردادن سنگر یا خودروی فرماندهی دشمن در میدان نبرد، خطوط طرف مقابل از هم پاشیده و دشمن یا تسلیم شده و یا پا به فرار گذاشته است. در یک نگاه کلی و بزرگ تر اقتصادی ای بسا شاید در مقایسه یک گلوله هدایت شونده با یک گلوله غیر هدایت شونده تفاوت قیمت بسیار بالا باشد ولی در یک نگاه بزرگ تر ای بسا استفاده از این مهمات گران تر با حذف یک مهره کلیدی دشمن یا متوقف کردن مقاومت دشمن باعث پیروزی خاص و یا کاهش دیگر هزینه های درگیر شود.
جمهوری اسلامی ایران؛ از کراسنوپل اولیه تا مدل جدید و بصیر ایرانی
بحث مهمات هدایت شونده توپخانه در کشور ما به صورت اعلام رسمی به حدود یک دهه قبل و سال ۱۳۹۰ بر می گردد و زمانی که در زمستان این سال از گلوله های هدایت شونده بصیر با برد ۲۰ کیلومتر رونمایی شد. این گلوله در حقیقت یک محصول ایرانی مشابه نسل اولیه گلوله کراسنوپل بود. در سال ۱۳۹۳ و در جریان یک همایش در حوزه مهمات هوشمند، سردار پاکپور به داشتن مهمات سری کراسنوپل این گونه اشاره می کند: “استراتژی‌ها بر مبنای هر بمب یا هر موشک برای یک هدف است و امروز ما شاهدیم که توپهای ما با استفاده از گلوله‌های مثل کراسنوپل که با لیزر هدایت می‌شوند، نقطه‌زن شده‌اند و ما به سمت همین دکترین هرگلوله، بمب یا موشک برای یک هدف حرکت می‌کنیم. “
در جریان بازدید اخیر محمدباقر قالیباف رییس مجلس شورای اسلامی از نمایشگاه دستاوردهای وزارت دفاع، گلوله توپخانه جدیدی دیده شد که در حقیقت مدل جدید سری کراسنوپل به حساب می آید.به نظر می رسد این مدل با ۲۵ کیلومتر برد یکی از برد بلندترین گلوله های هدایت لیزری توپخانه در جهان محسوب می شود و همان طور که در ابتدای متن هم اشاره شد توانایی های ضد زره آن گسترش پیدا کرده است.
امروزه با توجه به توسعه سیستم های دفاع فعال و سخت شدن کار موشک های ضد زره، توسعه این توان در کشور ما می تواند در حقیقت یک کمک مهم در بخش توپخانه و به صورت خاص به بخش ضد زره باشد. پروفایل پروازی حمله از بالای این مهمات کمک می کند تا به نقاط ضعف تانک – حتی در انواع دارای زره های نسل جدید- حمله شده و درصد موفقیت و انهدام هدف را شدیدا افزایش دهد.
با این اوصاف، می‌توان گفت اضافه شدن این گلوله به سازمان رزم نیروهای مسلح ایران باعث شده تا سپاه و ارتش در حوزه گلوله‌های هدایت لیزری، در استاندارد و جایگاه یک قدرت جهانی ظاهر شوند. اما در حالی که کشورمان به عنوان پنجمین کشور تولید کننده گلوله‌های هدایت لیزری در جهان شناخته شده است هنوز در زمینه لجیستیکی نیروی مسلح هنوز عقب مانده‌ایم و شاید یکی از راه حلهای که بتوان این مشکل را برطرف کرد به جز هزینه کردن برای توسعه دادن تجهیزات جنگی، استفاده بجا و مناسب از دیپلماسی بین‌الملی باشد.
